दैलेख, नेपाल –नेपालको कर्णाली प्रदेशअन्तर्गत पर्ने दैलेख जिल्लाबाट एक ऐतिहासिक र सम्भावनायुक्त खोज सार्वजनिक भएको छ। चीन सरकारअन्तर्गतको भूगर्भीय अनुसन्धान टोलीले दैलेखमा ११२ अर्ब घनमिटर प्राकृतिक मिथेन ग्याँसको भण्डार फेला पारेको पुष्टि गरेको छ। यसले नेपालको ऊर्जा क्षेत्रमा एक नयाँ सम्भावनाको ढोका खोल्ने विश्वास गरिएको छ।
अन्वेषण कसरी भयो?
यो अनुसन्धान चिनियाँ भूगर्भविद् टोली र नेपाल सरकारबीच भएको द्विपक्षीय सहकार्य अन्तर्गत गरिएको हो। विगत केही वर्षदेखि नेपालको पश्चिमी भूभागमा ग्याँस, तेल, र अन्य खनिज स्रोतहरूको अन्वेषण भइरहेको थियो। सोही क्रममा दैलेख, सुर्खेत र जाजरकोटका केही स्थानहरूमा विशेष अध्ययन गरिएको थियो। विशेष उपकरण र भूगर्भीय सेन्सरहरूको प्रयोग गरी गरिएको परीक्षणपछि दैलेखको भैरवी, नौमुले र भगवती गाउँपालिका क्षेत्रका भूगर्भीय तहमा मिथेन ग्याँसको ठूलो भण्डार रहेको निष्कर्षमा चिनियाँ टोली पुगेको हो।
मिथेन ग्याँसको महत्व
मिथेन ग्याँस (CH₄) प्राकृतिक ग्याँसको मुख्य घटक हो। यो पेट्रोल, डिजेल, कोइला आदिको तुलनामा धेरै स्वच्छ, वातावरणमैत्री र दक्ष इन्धन मानिन्छ।यसलाई खाना पकाउने ग्याँस (LPG) को विकल्पका रूपमा, विद्युत् उत्पादन, ग्यास चालित सवारीसाधनहरूमा इन्धनका रूपमा, र उद्योगहरूमा व्यापक रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। विश्वका धेरै देशहरूले मिथेन ग्याँसलाई हरित ऊर्जा (green energy) को रूपमा विकास गरिरहेका छन्, जुन जलवायु परिवर्तन न्यूनीकरणमा अत्यन्त उपयोगी मानिन्छ। ११२ अर्ब घनमिटर ग्याँसको भण्डारले नेपाललाई ऊर्जा आयातमा निर्भर देशबाट निर्यातकर्ता देशमा रूपान्तरण गर्ने सम्भावना देखिएको छ। विशेषज्ञहरूका अनुसार, यदि सो ग्याँसलाई व्यावसायिक रूपमा निकाल्न सकियो भने नेपालको सन् २०५० भित्रको ऊर्जा आवश्यकताको ठूलो हिस्सा आफ्नै स्रोतबाट पूर्ति गर्न सकिन्छ। यसले वार्षिक रूपमा अरबौं रुपैयाँ विदेशी मुद्रा बचत गराउन सक्छ।
दैलेखमा प्राकृतिक ग्याँस फेला परेको खबरले स्थानीय बासिन्दाहरूमा नयाँ आशा र उत्साह भरिएको छ। स्थानीय युवाहरू रोजगारीको अवसर, पूर्वाधार विकास, र समग्र क्षेत्रको आर्थिक रूपान्तरणको अपेक्षा गर्दैछन्। स्थानीय किसान जीवन थापाले भने, “सधैं पछाडि पारिने हाम्रो जिल्लामा यस्तो ठूलो स्रोत भेटिनु हाम्रो भाग्य परिवर्तनको संकेत हो। अब सरकारले दिगो योजनासहित अघि बढ्नुपर्छ। नेपाल सरकारका ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिँचाइ मन्त्रालयले चिनियाँ टोलीको अनुसन्धानलाई सकारात्मक रूपमा लिँदै विस्तृत अध्ययन तथा सम्भावित उत्पादन प्रक्रिया सुरु गर्ने तयारी गरेको जनाएको छ।
ऊर्जा सचिवको अनुसार, “यो नेपालका लागि मात्र होइन, सम्पूर्ण दक्षिण एशियाका लागि ऐतिहासिक खोज हो। हामी छिट्टै विस्तृत आयोजना प्रस्ताव सार्वजनिक गर्नेछौं। सरकारले सम्भावित निजी तथा अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्ताहरूलाई समेत आकर्षित गर्ने उद्देश्यले ऊर्जा सम्मेलन आयोजना गर्ने योजना बनाइरहेको छ।
About the Author
